Ontwikkeling in de eerste 1000 dagen
Als een kindje begint te groeien vanaf de bevruchting, vindt er in een razendsnel tempo een ontwikkeling plaats. Met name tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap gebeurt er heel veel, heel snel. Alle systemen om ervoor te zorgen dat je als mens kan leven, worden in de eerste 1000 dagen aangelegd. Daarmee wordt een basis gelegd voor de rest van het leven van het kind. Vanuit de wetenschap over hoe een mens is opgebouwd, is bekend dat ongeveer 20 a 30% genetisch bepaald is. Daartegenover staat dat pakweg 70% beïnvloed wordt door de manier waarop je met je lichaam omgaat en hoe je het onderhoudt.
De basisinstellingen van een mens
Die basis kun je een beetje vergelijken met de fabrieksinstellingen van je telefoon. De basisinstellingen van het kindje worden in die eerste 1000 dagen dus voor 20 a 30% afgesteld op wat onze genen vertellen, wat je gewoon erft. Maar de rest is afhankelijk van de situatie van beide ouders. Die situatie van moeder en vader wordt onder andere bepaald door wat je eet, of je alcohol gebruikt, of je rookt. Maar het heeft ook te maken met bijvoorbeeld stress. Als je heel veel stress hebt, wordt de 'fabrieksinstelling' van het kindje ook ingericht op het gevoel dat er blijkbaar veel stress is. Daarmee wordt het stresssysteem van het kind als het ware scherper afgesteld om beter te kunnen overleven in de stressvolle situatie waar het straks in terecht komt.
Moeders welzijn is van groot belang
Terwijl het kindje nog beschermd in de baarmoeder zit, gaat het zich dus al ontwikkelen op basis van de informatie die het via de moeder krijgt. En dat gaat veel verder dan bijvoorbeeld alleen de vraag of moeder wel voldoende foliumzuur krijgt. Het gaat dus ook over andere factoren, die bepalend zijn voor hoe je het leven kan leven vanaf het moment dat je wordt geboren. Daarom is het inmiddels duidelijk dat de situatie voor de zwangerschap ook al invloed heeft, want dat laat zien hoe het gaat met de moeder. Een paar voorbeelden van factoren die je misschien niet meteen zou verwachten, maar die wel mee kunnen spelen:
- Wat eet je?
- Hoe ziet je leven eruit?
- Heb je werk?
- Heb je een goede relatie met de vader?
- Slaap je goed en voldoende?
- Heb je veel te maken met stressfactoren?
- Hoe ziet je sociale omgeving eruit?
- Welke kennis heb je tot je beschikking?
Micro-organismen in de darmen
In je darmen groeien duizenden verschillende micro-organismen die onder andere je spijsvertering en imuunsysteem verzorgen. Samen vormen deze bacteriën en andere organismen het darm-microbioom. De bacteriën vanuit de darmen komen in het bloed van de moeder. Tijdens de zwangerschap wordt, via het placenta, het kind dan ook al blootgesteld aan de 'vreemde' bacterieën van buitenaf. Op deze manier wordt ook het microbioom van de darmen van het kind al een beetje ingericht. Als moeder bijvoorbeeld veel en vaak junkfood heeft gegeten, zal dit dus ook in haar microbioom te zien zijn. Hiermee krijgt het kindje dan een ongezondere populatie van bacterieën mee die in zijn ‘instellingen’ worden opgenomen voor de rest van zijn leven. Dat kan invloed hebben op gevoeligheid voor bepaalde allergieën. Dit gebeurt uiteraard onbewust en het kan van generatie op generatie worden doorgegeven. Het is dus niemand zijn schuld.
Het belang van goede voeding
Ons lichaam heeft een enorme voorkeur voor vet en zoet, dat zijn basisgegevens die wij hebben om te kunnen overleven. Dus het is logisch en normaal dat men daarvoor kiest. Maar wanneer je meer kennis hebt van wat goed is voor het menselijk lichaam, kun je het kind een betere start geven. Dit doe je onder andere door voldoende vezels te eten. Waarom?
- Vezels zorgen ervoor dat goede bacteriën goed kunnen groeien.
- Het geeft een grotere kans om zwanger te worden want de darmbacteriën hebben ook een rol rondom de zwangerschap.
- Ze geven het kind een betere start met zijn basisinstellingen.
Als de goede voeding wordt doorgezet in de eerste twee levensjaren van het kind, zorgt dat voor een mooie basisgezondheid. Daarmee kan een eventuele lijn van ongezonde voorkeuren van generatie op generatie ook worden doorbroken.
Onderzoek: effect van moeders situatie op gezondheid van kind
Het eerste bewijs dat de situatie van de moeder invloed heeft op de ontwikkeling van het kind, kwam aan het licht in een onderzoek onder oorlogskinderen die in de hongerwinter geboren zijn. Uit het onderzoek bleek dat deze hongerwinter-kinderen op latere leeftijd een grotere kans hebben op psychische klachten, door de stressvolle situatie waarin hun moeders verkeerden. Ook hebben de kinderen een veel groter risico op overgewicht en diabetes. Dat zit zo: In de hongerwinter was er weinig eten, dus de zwangere moeders waren in die tijd vaak ondervoed. Hierdoor werd de stofwisseling van die kinderen op een spaarstand afgesteld om uiterst zuinig om te gaan met de voeding die ze krijgen. Na de oorlog leven ze vervolgens met een overvloed aan eten. Vet en zoet voedsel dat mensen instinctief willen hebben om te overleven. In een overvloedige tijd zegt hun lichaam dan:“Ik hoef al dat eten nu niet, maar sla het op voor barre tijden", vanuit het oogpunt dat voedsel schaars is en je morgen misschien niets hebt.
Goed nieuws: draai de effecten om!
Het goede nieuws is dat je met leefstijlinterventie deze situatie kan omdraaien. Gelukkig is het niet zo dat je het maar gewoon te doen hebt met wat er in je genen zit. Dat is wel mogelijk, door die 20 a 30% vanuit de genen, maar het staat dus niet per definitie vast. Juist omdat we ongeveer 70% zelf in de hand hebben, kunnen we er ook positief op inspelen. Dat doe je door aan de slag te gaan met leefstijlzaken zoals:
- Rust en regelmaat
- Ander voedingspatroon; andere voeding of op andere tijden eten
- Meer vezels, groente en water
- Geen bewerkt voedsel en minder onnodige suikers
- Voldoende bewegen, vooral functioneel bewegen (zoals een ommetje, huishoudelijk werk, tuinieren)
Ook bij het kind van ouders die tijdens de zwangerschap veel stress hadden, kan de situatie worden omgekeerd door rust en regelmaat na de geboorte. Dus als dat kind vervolgens opgroeit in een heel liefdevolle situatie, waar veel warmte en veiligheid is, kan het stresssysteem ook weer kalmeren. Het extra goede nieuws is dat je nooit te laat bent met het invoeren van gezonde veranderingen. Begin je al voor de zwangerschap dan is dat heel mooi, maar doe je het tijdens de zwangerschap dan kan dat nog steeds veel positieve invloed hebben. Zelfs als je je leefstijl aanpast als je al bent bevallen, geef je het kind veel goeds mee in zowel de borstvoeding als met de levensstijlgewoontes die het kind leert.
