Wat is rouw?
Na een verlies rouwen we. Op die manier verwerken we het verlies. Bij rouw denken we vrijwel meteen aan het verliezen van iemand door overlijden. Maar je kunt ook rouwen bij verlies van gezondheid door ziekte, bij het verlies van een baan, een partner na een scheiding, hoop op een kind of verlies van familie/vrienden door een ruzie. Een verlies is zwaar en ingrijpend. Het heeft dan ook tijd nodig om dit verlies te verwerken. Hoe lang dit duurt verschilt per situatie en persoon. Ook verwerkt iedereen een verlies op zijn/haar eigen manier. Waar de een heel boos is, voelt de ander verdriet of opluchting na een moeilijke periode.
Fases van rouw
We kunnen rouw indelen in 5 fases. Deze fases geven een vorm van houvast.
Fase 1: ontkenning
Rouw begint met ontkenning. Dit is een vorm van zelfbescherming, waarbij we het verdriet nog niet willen toelaten.
Fase 2: woede
Verdriet gaat vaak hand in hand met woede en onrecht. “Waarom overkomt mij dit? Waar heb ik dit aan verdiend?” Wanneer eenmaal doorgedrongen is wat er is gebeurd, gaat ontkenning vaak over in woede.
Fase 3: onderhandelen
Je gaat onderhandelen met jezelf. Zoals een wereldreis maken, je droomhuis kopen, stoppen met roken of kilo’s kwijtraken. Als poging om een beter persoon te zijn in de hoop dat alles weer goed komt.
Fase 4: depressie
Als het besef komt dat je niet het gevoel hebt gekregen waarop je in de eerdere fases gehoopt had, dan begint eigenlijk pas de echte verwerking. Het besef komt nu echt binnen. Dit doet veel pijn om te accepteren. Je voelt je alleen, machteloos en onzeker. Dit kan leiden tot een depressie.
Fase 5: aanvaarding
Na voldoende tijd komt de fase aanvaarding. Je begint de situatie te accepteren en het een plekje te geven. Het verlies blijft, maar het besef dat het leven doorgaat komt ook. Je begint langzaamaan je leven weer op te pakken.
Rouw symptomen
De symptomen van rouw kunnen erg verschillen:
- Verdriet: geestelijke en lichamelijke pijn.
- Opluchting: na een zware periode voor een dierbare die veel pijn heeft gehad of waarvan de verzorging erg zwaar is geweest. Opluchting is niet gek en mag er ook zijn.
- Schuldgevoel: omdat je iets hebt gedaan of gezegd, of juist niet. Of je op den duur beter gaat voelen, maar het niet goed voelt dit gevoel toe te laten.
- Ongeloof: als je niet wilt geloven dat het echt waar is. Dit gevoel treedt vaak op vlak nadat het verlies plaatsvindt. Je kunt op dat moment het verlies nog niet echt bevatten.
- Boosheid: omdat het niet eerlijk voelt dat dit jou (en je dierbare) overkomt.
- Eenzaamheid: je mist je dierbare of de oude situatie zo erg dat je je erg alleen voelt.
- Somber: je kunt verdriet nog jarenlang voelen. Ook als somberheid begint af te nemen, zijn er nog momenten dat je het verlies weer hevig voelt.
- Tevredenheid: je kunt ook met een tevreden gevoel terugkijken op een periode van rouw. Bijvoorbeeld over het afscheid wat mooi is geweest of de fijne dingen die je samen met iemand beleefd hebt.
- Acceptatie: na een periode van rouw ontstaat er acceptatie. Je voelt je weer wat beter, krijgt weer zin om leuke dingen te ondernemen en kunt het verlies uiteindelijk accepteren.
Ook kun je lichamelijke klachten voelen wanneer je middenin het rouwproces zit:
- Gespannen spieren
- Hoofdpijn
- Onrustig en heel actief
- Slecht slapen
- Snel moe
- Minder zin in eten
- Laag concentratievermogen
Wat kun je doen als je rouwt?
Rouwen kost tijd en inspanning. Geef jezelf die tijd. En schaam je vooral niet over de gevoelens die naar boven komen. We wat dingen op een rijtje die je kunt doen tijdens het rouwproces:
- Haal herinneringen op, deze kunnen je helpen bij het verlies. Bekijk bijvoorbeeld foto’s of filmpjes of lees gesprekken terug. Schrijf herinneringen op die je dierbaar zijn.
- Zorg voor een goed dagritme; ga op ‘normale’ tijden in en uit bed.
- Kleed jezelf leuk aan.
- Kies voor gezonde en lekkere maaltijden, eet drie keer per dag.
- Vermijd alcohol en drugs. Het zal emoties verdoven en heeft een verslavende werking.
- Blijf de dingen die je normaal deed nu ook doen. Lukt het om te werken? Doe dit dan vooral.
- Ga sporten of bewegen. Kies voor een mooie wandeling of fietsroute.
- Kies ervoor om dingen te doen die je ontspannend of leuk vindt. En je energie geven.
- Praat met anderen over je gevoelens. Vertel wat je denkt en voelt. Ook al vind je dit moeilijk of heb je er eigenlijk geen zin in. De liefde van vrienden en familie zal je extra goed doen in deze tijd.
Tips van Rouwkundige - Annemiek Dogan
Leren leven met een waarheid die je niet wilt kennen
“Je moet er echt eerst zelf doorheen.” Het is voelen in je eigen tempo. Alle emoties die vrijkomen door het verlies van een dierbare, zoals boosheid, verdriet, opluchting en angst hebben ruimte nodig. Je moet het aangaan. Als je dat niet doet, gaat het in je lichaam zitten of ontstaan er zelfs psychische klachten.’ Annemiek spreekt dan ook liever over rouwomarming dan -verwerking. “Je moet leren leven met een waarheid die je niet wilt leren kennen, met een groot verlies.”
Tips van Annemieke
- Het allergrootste ‘medicijn’ is naast iemand gaan zitten en luisteren.
- Maak de emotie niet kleiner door te zeggen: ‘Zo’n leeftijd, ik teken ervoor.’ Of ‘Ze heeft nu geen pijn meer.’ Durf de emotie te voelen. Wegkijken van die diepe emotie helpt je niet verder.
- Biedt praktische steun aan, zonder de regie over te nemen: doe boodschappen, zet een pan soep voor de deur. Of zeg: ‘Vanavond ga ik even wandelen, ik zal om 18.00 uur aanbellen. Heb je zin, ga dan mee.’
'Gevoel van verlies kun je ook hebben na een scheiding, ongewenste kinderloosheid, een verhuizing, ontslag of bijvoorbeeld door een partner die Alzheimer krijgt.’
